Dün akşam DER-YA topluluğunda Ebeveynlik Körfezi’nde bir araya geldik. DER-YA hakkında daha önce bir paylaşımıma denk gelmediyseniz, “hangi derya, hangi körfez” diye coğrafya bilgilerinizi yoklamış olabilirsiniz. DEğeR YAratmanın Toplululuğu’nda DER-YA’ya açılan ortak ilgi alanlarından her birini anlatan bir isim, körfez. Her ay o alanda bir konuya yoğunlaştığımız, bildiklerimizi paylaştığımız ve sorguladığımız bir platform. (DER-YA hakkında ayrıntılı bilgi için link)
Dün akşam bir grup ebeveyn olarak Sevgili Gamze ÜRKMEZ moderatörlüğünde ödül ve ceza’yı konuştuk (geçtiğimiz ay ekran bağımlılığını konuşmuştuk, önümüzdeki ay akran zorbalığını konuşacağız). Gamze ebeveynlerle ve liderlere çalışan Felsefe üzerine Çocuk Gelişimi ve Sosyoloji okumuş bir koç.
Ödüle ve cezaya uyuşturucu müptelası gibi sarılan biz çaresiz ebeveynlere bir saatin üzerinde dil döktü.
Ben kendi adıma ne ödülün, ne cezanın kalıcı bir davranış değişikliğini sağlayamayacağını biliyorum. Hem okudum hem deneyerek öğrendim. Daha doğrusu şöyle söyleyeyim; içsel motivasyona dayanmayan müdahalelerin çalışmadığını biliyorum. Bu konuda bir çok paylaşım yaptım, uzmanlarla podcastler yaptım. “Oyun”, “amaç” ve “potansiyelini gerçekleştirme” (bu sırayla) en güçlü davranış değişikliğine yol açan etmenler, buna kaniyim.
Gel gelelim uygulamada sabrımıza ve egomuza yenik düşüyoruz, yine çocuğumuzu ödülle kandırmaya, cezayla korkutmaya çalışıyoruz.
Kafaları karıştıran ise için için bunların işe yaradığı şüphesi. Öyle değil mi, askerde nasıl çalışıyor bu sistem? Onu bırakın bütün dünya o veya bu inanca göre cennet/cehennem ikiliği üzerinde durmuyor mu? Bu sistem çalışmıyorsa niye onca cami, kilise, sinagog, din görevlileri ve inanan var? Tehlikeli sulara girdik, çıkalım…
Hepimiz çocuğumuzun düzgün beslenmesini, okulda sınavlarında iyi dereceler almasını istiyoruz, bunun için de gözümüzü karartıyoruz. “O tabaktakiler bitecek”, “o test kitabı bitecek” yoksa… ya da şunu veririm, bunu alırım.
İşe yarıyor mu? Yarıyor diyenlerle konuşmayı çok isterim. Tamam belki o gün, ertesi gün, daha ertesi gün yarıyor gibi görünüyor. Kendi deneyimimi söyleyeyim; bir süre sonra -aynı bağımlılarda olduğu gibi- o doz yetmiyor veya “neymiş yememenin cezası, tamam cezayı çekerim, onu da yemem” oluyor.
Gamze daha güzel anlatıyor ama benim çıkarımım şu:
Kuralları ve değerleri anlat, kendin de uygula, seçimleri sun ve çocuğu özgür bırak. Kendi kararlarının sonuçlarıyla yüzleşmesine engel olma, ona hayatı kolaylaştırmaya çalışma.
Söylemesi kolay tabii, yapabilen var mı aranızda? ☺
