Cuma günü “Bir grup toplantısında ya da çalıştayda etkili iletişimi teşvik etmek, katılımcıların fikirlerini ifade etmelerini sağlamak ve grubun ortak bir amaca ulaşmasını sağlamak için çalışan bir kişi için hangi terimi tercih edersiniz?” diye sormuştum.
Yaklaşık iki yüz kişiden %39’u moderatör’ü, %35’i kolaylaştırıcı’yı, %21’i fasilitatör’ü işaretlerken, %5 ise tam olarak ne kastettiğimi anlamadığını belirtmiş.
Çok değişik yorumlar da vardı, farklı isimlendirmeler öneren. Ben yine de seçenekler üzerinden yorum yapmak istiyorum, zira yeni bir isim bulmaktan çok, var olan seçeneklerin anlaşılmasının önemli olduğunu düşünüyorum.
Moderasyon Latince’den geliyor ‘moderare’ fiili ‘kontrol altında tutmak/dizginlemek’ anlamında kullanılıyor. Kişi özelinde “insanın davranışlarında veya siyasi görüşlerinde uçlardan veya aşırılıklardan kaçınması” olarak açıklıyor sözlük.
Hani “drink moderately” diye bir kalıp vardır, alkol konusunda, şişelerin üzerinde ibare olarak yer alır, yani “ölçülü için, abartmadan için” gibi.
Bu ifade bana tam panel moderasyonunu çağrıştırıyor. Kimseye “bi daha da gelmem” dedirtmeden, fikirlerini alabilmeyi, herkesi konuşturmayı anlıyorum.
Fasilitasyon da Latince kökenli. ‘Facere’ (yapmak) fiiline dayanan ‘facilis’, bir sıfat; “kolay” anlamına geliyor. Hatta İngilizcede bu kökten türeyen ‘facile’ (yapması kolay), ‘facility’ (kolayca gerçekleştirilme kalitesini sağlayan, tesis), ‘faculty’ (ehliyet) ve ‘difficult’ (‘dis-‘ olumsuz ön ekiyle “kolay değil” anlamında) sözcükleri bulunuyormuş.
Kolaylaştırıcılık zaten fasilitasyonun Türkçesi.
Bu iki kelime de toplantı esnasında görüşlerin serbestçe dile getirilmesini ve grubun ortak bir amaca doğru ilerlemesini sağlamayı kolaylaştırıcı bir rol üstlenmesini ifade ediyor. Buna sanırım en iyi metaforun, yol levhaları, trafik ışık ve işaretleriyle insanları bir noktadan diğerine götürmek olduğunu söyleyebilirim. İyi bir kolaylaştırıcının varlığını hissetmezsiniz, kolaylaştırıcı hüküm vermez, taraf tutmaz, belli sınırlar içinde kalarak en başta belirlenen destinasyona ulaşmanızı sağlamaya çalışır.
Yani benim tercihim moderatör’den ziyade kolaylaştırıcı veya fasilitatör’den yana. Ama görüyorum ki bu konuda belirgin bir kafa karışıklığı var, sanırım önümüzdeki dönemde paylaşımlarımı bu alanda yoğunlaştıracağım.
