İktisat fakültesinde “Para” isimli bir dersimiz vardı, kıymetli Nur Keyder Hocamızın verdiği. Bu tesbiti ilk orada duymuştum. Eski zamanlarda madeni paralar değerli madenlerden yapılıyordu malum. Ancak daha fazla para basmaya ihtiyaç duyulduğunda içlerine daha düşük değerli madenler katılmaya başlanıyor haliyle, kısıtlı arz yüzünden. Gresham yasası olarak da bilinen bu yasa, görece birbirine yakın nominal değere sahip paralardan külçe değeri düşük olan paranın yüksek olan parayı dolaşımdan kovacağını söyler. Tipik örnek altın ve gümüş sikkelerin birlikte dolaşımda bulunması durumunda, nominal değeri (üzerinde yazılı olan değer) aynı olan gümüş (kötü para), altını (iyi parayı) dolaşımdan çıkarmıştır. İnsanlar daha değerli olarak algıladığı parayı elinde tutmuş, daha düşük algıladığını kullanmıştır.
Bunu banknotlar için de düşünebilirsiniz. Eskiden gerçekten aşırı yıpranmış banknotlar olurdu, herkes daha iyi durumda olanını mümkün olduğunca kullanmak istemezdi. Dolayısıyla ağırlıkla kötü durumda olan paralar (daha da kötüleşerek) piyasada dolanırdı (yani iyi parayı kovardı).
Bunu başka alanlar için de düşünmek mümkün. Örneğin arabanızı ikinci el piyasasında satmayı düşünüyorsunuz. Diyelim ki arabanıza gerçekten çok iyi baktınız, bakımını hiç sektirmediniz, gayet de dikkatli kullandınız. Aracınızı aynı marka ve model ikinci el piyasasındaki araçlardan çok daha iyi bir fiyata satma ihtimaliniz nedir? Dışarıdan bakıldığında iyi kullanılmış bir 2007 model bir Renault Clio ve bir sürü derdi olan 2007 model bir Renault Clio arasında pek bir fark yoktur. O yüzden de daha kötü durumda olan araçlar daha iyi durumda olanları kovar, daha doğrusu “iyiler” bu piyasaya girmeye ve ederinden düşüğe satılmaya hevesli olmazlar.
Bunu iş gücü piyasasında da düşünmek mümkün. Bir hizmetin değeri doğru olarak tahmin edilemiyorsa, o konuda en yetkin olanlar, o hizmeti en iyi şekilde verebilecek olanlar piyasa dışına itilmiş oluyorlar. Buradan bir linç yemeyeyim, kendiniz için geçerli olmadığını düşünmekte sonuna kadar haklı olabilirsiniz ama geneli düşündüğünüzde bana hak vereceksiniz sanırım. 😊
