Dünyanın en büyük ponzi şemasını kuran Bernie Madoff geçtiğimiz ay hapiste hayatını kaybetti. 150 yıllık cezasının 12inci yılındaydı. Harward Business School profesörlerinden Eugene Soltes, öğrencilerine hırs ile rezillik arasındaki kaygan zemini anlatmak için özel izinle Madoff’la aylar süren görüşmeler yapmış. Özetle vardığı sonuç, kuralları yıkan insanlar bazen insanlığa faydalı, bazen de korkunç zararlar verebiliyorlar. Kötü yola gidenler aslında bütün bunları en baştan en ince ayrıntısına kadar hesaplamış değiller, onlara böyle bir dahilik payesi vermek yersiz. Hepimizin sahip olduğu bilişsel sapmalara yenik düşüp, bir anda değil, zamanla kayarak bu noktaya geliyorlar.
Nedir bu olağan şüpheliler: Hırs, aşırı kendine güven, küçük ihlalleri ipin ucuna kaçırarak giderek büyütmek, kontrolünü kaybetme, şüpheli durumları mantığa oturtma. Tabii hepsini çevreleyen unsur, Madoff’un olağanüstü bir empati yoksunluğu olması. Soltes’in öğrencilerine vermek istediği mesaj Madoff’un veya benzerlerinin çok büyük bir suç işlemek gibi bir “niyeti”nin olmadığı, ancak sahip olduğu bilişsel sapmaların onu bu noktaya taşıdığı. Yani “ben böyle kötü niyetli bir insan değilim, böyle olmam” demeyip, kendilerini boşlamamaları.
Girişimci olmak için de hırslı olmak, kendine güven ve sınırları zorlamak gerekli. Bazı düzenlemeler yeniliğe imkan vermeyecek ölçüde “eski kafalı” ve katı. Ama bunları yıkarken maharet kendinin farkında olarak rezilliğe düşmemek.
Kaynak haber: https://hbswk.hbs.edu/item/bernie-madoff-explains-himself?cid=spmailing-33269313-WK%20Newsletter%204-21-2021%20(1)-April%2021,%202021
