Kötü olarak nitelendirebileceğimiz bir çok insan davranışında bir meşrulaştırma olduğunu görüyoruz. Bu davranışlar nakit parayla ne kadar uzaktan ilişkiliyse onları akla uygun hale getirmek o kadar kolay oluyor.
Ünlü davranış bilimcisi Dan Ariely’nin Wall Street Journal’daki Ariely’e sorun köşesindeki okur mektuplarına davranış bilimi ışığında yanıt verdiği yazılarından oluşan “Akıldışı Sevgilerimle” kitabından bir örnek: Bir okuru sürekli masasından yürüyen zımba, makas gibi ofis gereçlerine bir çeyreklik bozuk para yapıştırarak bu sorunu çözdüğünden bahsetmiş. Ariely de bunun davranış bilimine uygunluğuna dikkat çekiyor. Ödünç alınan ofis gereçlerinin geri getirilmesinin, sadece gereçlerin kendisiyle değil, aynı zamanda nakit para çalmakla da ilgili olduğunu yani yapılan eylemi yeniden tanımlamakla (çerçevelemekle), ahlaken daha sorgulanabilir hale getirdiğini söylüyor.
Siz de bunu ödünç verdiğiniz kitabın içine bir yirmilik koyarak denemek isteyebilirsiniz belki. Bence dört değil iki seçenek olur. Ya ikisine birden kavuşursunuz, ya da ikisine de veda edersiniz. İlki sanki daha kuvvetli ihtimal.
Ama ben bunu kesin Kolektif’teki buzdolabına koyduğum küçük süt kutusu üzerinde deneyeceğim. 1TL’yi asmak, üzerine “lütfen almayın” “benim sütüm” vs yazmaktan (ki bunları denemeye yeltenmemiştim bile) kesin daha iyi sonuç verecektir. Ne dersiniz?
