Tüm çabanıza rağmen sigarayı bıraktıramadığınız arkadaşınız var mı? Nasıl olup da bütün riskine rağmen sigara içtiğini anlayamıyor musunuz?
Acar Baltaş Hoca’nın kulaklarını çınlatalım, “bilgi davranışı değiştirmez” der. Yani bir şeyi biliyor veya yeni öğrenmiş olmamız davranışımızı (inancımızı) bu yeni bilgiyi dikkate alarak değiştireceğimiz anlamına gelmez. Çünkü akılla değil duyguyla yaşıyoruz. Çok sevdiğimiz bir futbolcunun, şarkıcının veya politikacının ortağını dolandırdığını veya eşini aldattığını öğrenmemiz (genelde) bizim ona olan sevgimizi, bağlılığımızı azaltmaz.
Bilişsel uyumsuzluk üzerine yazılmış “Hatalar Psikolojisi” adlı kitabı okumuştuk, Kasım ayında, kitap kulübümüzde. bireyin inanç, davranış, söylem, değer ve fikirleri arasında bir çelişkiyle karşı karşıya kaldığı durumlarda ortaya çıkıyor. Yukarıda dediğim gibi birisini seviyoruz ama bizim de değerlerimize aykırı bir iş yapmış, burada bir çelişki, bir uyumsuzluk var, bu yeni bilgiyle ne yapacağız?
Beyin bununla yaşayamıyor, bilişsel uyumsuzluğu azaltmak için, üç yoldan birine başvuruyoruz:
– Davranışımızı değiştirmek
– Bilişimizi (kavrayışımızı) değiştirmek
– Bu konu ile ilgili aldığımız yeni bilgiyi filtreden geçirmek
Sigara tiryakisi arkadaşınızı alalım. Doktorlardan, medyadan ya da sigara yüzünden adı batasıca hastalığın teşhisi konan akrabasından sigaranın zararları hakkında bilgiler alıyor. Aslında bu bilgilerle inkar edilemeyecek kadar yoğun ve sık karşılaşılıyor, bazıları da pes edip, sigaranın sağlığı için oldukça zararlı olduğuna ikna olup sigarayı bırakıyor. Ama bu kesim azınlıkta. Arkadaşınızın da dahil olduğu daha büyük bir kesim sigara içmenin zararını inkar ederek; örneğin, sigaranın bir anlamda “yararlı olabileceği” örneğin kendisini aşırı stresten koruduğunu, stresin sigaradan daha zararlı olduğu iddiasıyla veya bu konuda okuduğu bir yazıya yapışarak sigaranın zararı hakkındaki bilginin önemini azaltma yoluna gidiyor. Her iki durumda bilişleri ile eylemleri arasındaki uyumsuzluğu azaltmış oluyor. Son olarak sigaranın zararları ile ilgili her türlü bilgiden kaçınmaya çalışacak tabii. Internette bununla ilgili bir yazı gördüğünde pas geçecek, siz konuyu açtığında lafı geçiştirmeye çalışacak.
Peki ne yapmalı, onu da başka bir yazıda ele alalım 😊
